الف) مقايسه ي برش هايي از ساختار نخستين ساقه و ریشه ( شكل هاي 1و 2 )

1- در ساقه حجم پوست از استوانه ي مرکزی کمتر در حالی که در ریشه معمولا" حجم پوست از استوانه مرکزی بیشتر است؛یا به عبارتی در ریشه استوانه ي مرکزی مشخص تر است .

2- درساقه آوندها  مقابل هم و به نحوي قرار گرفته اند كه آوندهای چوبی به سمت مركز  و آوند های آبکش به سمت روپوست قرار گرفته اند ؛ در صورتی که در ریشه آوند ها یك در میان قرار گرفته اند.

ب) مقايسه برش هاي ساقه و دمبرگ  ( شكل هاي 3و 1 )

1- درساقه دسته های آوندی روی یک یا چند دایره قرار گرفته اند ، یا در همه جای ساقه پراكنده هستند ، ولی در دمبرگ روی یک کمان قرار گرفته اند .

2- آوند های چوبی ساقه به سمت  داخل و آوند هاي آبکش آن به سمت  خارج قرار دارند ، ولی در دمبرگ آوند های چوبی در بالا و آوند های آبکش در زیر آن ها  قرار گرفته اند .

3- در دمبرگ ها تقارن دوطرفی وجود دارد و خط تقارن ازوسط شیار دمبرگ ( بخش مقعر ) می گذرد ولی در ساقه  تقارن معمولا" به صورت شعاعی است .

ج) مقايسه برش هاي  ساقه ي گياهان تک لپه ا ي و دو لپه اي   (شكل هاي 4 و 5 )

1- تعداد دسته های آوندی در ساقه ي گياهان تک لپه ای فراوان تر است و روی دوایر تقريبا" هم مرکز قرار دارند، درصورتی كه اين دسته ها در گياهان  دو لپه ای کم تر و روی یک دایره قرار گرفته اند .

2- در ساقه ي گياهان دولپه ای پوست مشخص تر، ولی در ساقه ي گياهان تک لپه ای پوست نازک و گاهی مرز آن با استوانه ي مرکزی نامشخص است .

مقايسه برش هاي  ریشه ي گياهان  تک لپه اي  و دولپه اي  ( شكل هاي  6 و 7 )

1- در ریشه ي گياهان تک لپه ای استوانه ي مرکزی بزرگ تر و حجم پوست کم تر است ، در صورتی که در ريشه ي گياهان دولپه ای استوانه ي مرکزی کوچک تر و حجم پوست بیش تر است .

3- در گياهان دولپه ای ها معمولا" تعداد دسته ها کم تر ازتک لپه ای هاست .

4- در گياهان  دولپه ای  دسته های آوندی در کنار هم قرار گرفته اند و شکل ضربدر را می سازند ، ولی درگياهان  تک لپه ای  دسته های آوندی ازهم فاصله دارند و بین آن ها بافت پارانشیم مغزی ادامه مي يابد و اشعه ي مغزی را می سازد .

5- حلقه ی کاسپاری در سلول های آندودرم گياهان تک لپه ای در برش عرضي نعلی شکل به نظر ميرسد ، ولی در گياهان دولپه ای اين حلقه به صورت یک خط در طول یک سلول یا نقطه دربین سلول های مجاور دیده می شود .

6- در لایه ی آندودرم بعضی گياهان تک لپه ای  سلول های معبر وجود دارند اين سلول ها در گياهان دولپه ای کم تر دیده می شوند .

مقايسه ي برش عرضي برگ گياهان تک لپه اي  و دولپه اي  ( شكل هاي 8 و 9 )

 1- تفاوت چندانی بین برگ هاي بسياري از گياهان تک لپه اي  و دولپه اي وجود ندارد :  هر دو دارای پارانشیم هاي نرده ای و حفره ای هستند ، ولی در گياهان دو لپه ای که برگ به صورت افقی قرار گرفته است ، پارانشیم نرده ای در بالا و پارانشيم اسفنجی در پایین دیده می شود،  در صورتی که در اکثر گياهان تک لپه ای که برگ ها به صورت عمودی هسنند ،  میانبرگ فقط ازنوع پارانشیم اسفنجی است .

2- در سطح زیرین برگ های افقی تعداد روزنه ها بیشتر است ، ولی در برگ های عمودی مثل برگ هاي گياهان تک لپه ای تعداد روزنه ها در هر دوطرف یکسان است .

از دیدگاه مورفولوژی ساقه اندامی  است   که در هوا ،  روی خاک یا مانند ریشه گاهی در زیر خاک و یا در آب قرار گرفته و  حامل  برگها و اندام های زایشی است.
 مقدمه : شکل کلی ساقه به صورت مخروط است که در ناحیه  یقه یعنی در سطح خاک که قطر بیشتری  داشته ، در انتها  باریک است .  بعضی از گیاهان  مانند نخل ها ساقه استوانه‌ای دارند  . ساقه  در نهاندانگان  تنوع فراوان داشته و به صورت   ریزوم پیاز ،  ایستاده ، خزنده ، غده‌ای ، شناور ، گوشتی  و  حتی   برگ  مانند   هستند . طول ارتفاع  و  عمر  ساقه در نهاندانگان بسیار متفاوت  است و از چند روز   تا چندین سال و از قطر چند میلیمتر تا چندین متر فرق می‌کند. عمر ساقه تا شش هزار سال نیز دیده شده ، طول آن در عده‌ای از درختها تا 100 متر هم رسیده است.          در عده‌ای از گیاهان خزنده نواحی حاره طول ساقه از 300 متر تجاوز می‌کند.

رشد قطری در ساقه گیاهان  دو لپه‌ای  نامحدود ،  ولی در گیاهان تک لپه محدود و یا رشد قطری ندارد. محل اتصال برگ روی ساقه معمولا همراه با کمی برجستگی  به نام گره است  و در محل اتصال برگ  و ساقه  معمولا مریستم مولد جوانه  وجود  دارد.  فاصله بین دو گره را اصطلاحا   میان گره می‌گویند . ساقه    اصلی  یا تنه گیاه از رشد جوانه راس  (ژمول)  که بین لپه‌های  گیاهک  دانه   وجود  دارد ناشی  می‌شود . از  رشد جوانه ‌ها ی جانبی ساقه اصلی ،  ساقه‌های فرعی یا ساقه گل دهنده (گل آذین) که کاملا مشابه به ساقه اصلی هستند ظهر می‌شوند.
تنوع ساقه در نهاندانگان   : ساقه نیز مانند ریشه نسبت به محیط زیست وظیفه و کاری را که به عهده  دارند، تغییر شکل داده ، انواع متفاوت دارند. بدیهی است  که این  تغییر  شکل  ارتباطی به وضع  انشعابات  ساقه  یا شکلی که بر  اثر این انشعابات پیدا می‌کنند ندارد. ساقه به جز در گیاهان علفی که به  علت  کیفیت تورژسانس سلول ها حالت  ایستاده دارند، در گیاهان چوبی وجود  بافت  استحکامی یا مقاوم  عامل  اصلی  ایستادگی ساقه  بشمار می‌رود . بافت   استحکامی که در ساقه ها باعث  حالتها و انواع مختلف ساقه می‌شود مانند ساقه‌های پیچنده ، پیچان ، بالا رونده‌ها که با رفتن آنها بر اثر پیچیدن به دور محل یا به کمک پیچکها که از تغییر  شکل  ساقه  و  یا  برگ  بوجود  می‌آیند  صورت  گرفته  یا به کمک ریشه‌های نابجا  و مکنده  و خارها  و عوامل  دیگر  است که   به تکیه گاه چسبیده ، بالا می‌روند شکل کلی ساقه ‌های بالا رونده تقریبا مشابه هم و تقریبا  هم  نواری  شکل  ، شیاردار   و غالبا با پیچ و غالبهای مخصوصی هستند و جهت پیچش ساقه‌های پیچان  در گونه‌های مختلف معمولا ثابت است. ساقه‌های پیچان در ساختار داخلی  نیز با ساقه‌های عادی اختلاف داشته ، گاهی دارای چند استوانه آوندی   بوده ، حتی در منطقه پوشش نیز غالبا دارای دسته‌های آوندی هستند  .ساقه‌های خزنده که روی زمین می‌خزند، گاهی عامل تکثیر غیر جنسی به شمار آمده از محل گره‌ها ، یا بندهای آنها ریشه‌های نابجا خارج شده ،  در خاک فرو می‌روند . چنان چه قسمتی از این نوع   ساقه ‌ها را که ریشه نابجا دارند از آن جدا کرده  جدا بکارند، قسمت مزبور به زندگی  خود ادامه داده ، رشد کرده ، پایه جدیدی از گیاه را بوجود می‌آورد (روشی  که در تکثیر توت فرنگی بکار می‌رود)، به ساقه ‌های  خزنده  دارای  ریشه  نابجا  و   دارای  قدرت  تکثیر  رویشی ، استولون می‌گویند.
تغییرات  ساقه‌های  فرعی  :  ساقه‌های  فرعی  نسبت  به محیط و کار ، ممکن است دچار تغییرات شدید شده ، به پیچک یا خار تبدیل شوند. خارهایی که نسبت به نیاز گیاه از تغییر شکل ساقه بوجود می‌آیند ممکن است ساده ، منشعب و یا فاقد برگ باشند.
کلادود یا برگ نما : یکی از تغییرات عمیق ساقه‌های فرعی ، تبدیل شدن آنها به فیلوکلاد یا کلادود است.  کلادود  یا برگ نماها نشانه‌های کوتاهی هستند که  تقارن محوری خود را  کم و بیش  از دست  داده  ، کم و بیش پهن شده  و  شباهتی  به برگ معمولی  را پیدا کرده‌اند. کلادودها از نظم خاص قرار گرفتن برگ ها روی ساقه پیروی نکرده ،  همان حالت انشعابات ساقه را حفظ می‌کنند . ساختار   درونی کلادود ها ،  تقریبا همان ساختار درونی  ساقه  است  و  علاوه  بر  این  روی  این  برگ  های کاذب همانند شاخه‌های جوان ، جوانه‌های جدید بوجود می‌آیند. بهترین نمونه کلادودها را در گیاهان تیره مارچوبه ، بخصوص در کوله  خاص و در همیشک  که گل فروشها به غلط به آن بامبوس می‌گویند.
ساقه‌های فرعی آبدار یا گوشتی : ساقه اصلی  نیز گاهی گوشت‌دار ، یا آبدار می‌شوند. در حالت اخیر ساقه‌های فرعی نیز مانند ساقه‌های اصلی گوشت ‌دار  می‌شوند  . این حالت را به  ساقه ‌های  گیاهان  نواحی شور ، مانند بعضی از نسها  تیره  اسفناج و همچنین در کاکتوسها و فرفیونهای گوشت‌دار نواحی حاره می‌توان دید . این  دسته  از ساقه‌ها غالبا  ظاهری بدون  برگ  داشته ، برگ های  آنها  غالبا  تبدیل  به  فلسهای کوچک و یا خارمانند می‌شوند. ساقه‌های گیاهان گوشت‌دار نواحی گرم و خشک و یا شور غالبا  شکل بندبندی دارند . ساقه‌های  غده‌ای حالت دیگری از تغییر شکل ساقه به شمار می‌آیند.
ساقه‌های غده‌ای :    حالت دیگری از تغییر شکل ساقه به شمار می‌آیند. تشکیل سپاقه‌های  غده  معمولا از هنگام رویش گیاهک و از تورم ساقچه اصلی که روی لپه‌ها قرار دارد و یا از تورم محور زیر لپه‌ای آغاز می‌شود. در هر حال این ساقه‌های غده‌ای مانند سیلکلامن و بعضی از آلاله‌ها برخلاف ریشه یا ریزوم غده‌ای همیشه در سطح خاک قرار می‌گیرند.
ساقه زیرزمینی یا ریزومها : ریزوم ها در زیر خاک قرار داشته ، دارای جوانه و برگ های  فلسی   شکل‌اند . ساقه‌ های  زیرزمینی  معمولا  به  صورت محورهای افقی در زیر خاک قرار گرفته ، کمتر   حالت عمودی مانند ریشه را در خاک دارند. ریزوم ها نیز مانند استولن  ‌ها   می‌توانند عامل تکثیر غیر جنسی گیاه باشد. زیرا از این اندام‌های زیرزمینی  نیز علاوه بر ساقه‌های هوایی ریشه‌های نابجا (مانند    ریزوم زنبق یا مهر سلیمان) ریزومها غالبا مواد غذایی نظیر نشاسته را در خود ذخیره می‌سازند.
ساقه‌های زیرزمینی علاوه بر شکل ریزومی ساده ، گاهی اشکال مختلف دیگر داشته ، مانند غده سیب ز مینی که بخشی از ریزوم  با چندین میان گره است که با ذخیره و  تراکم مواد نشاسته‌ای  بطور   غیر طبیعی قطور می‌شود در سیب زمینی هر قدر تعداد میان گره‌ها در تشکیل غده بیشتر و محیط رویش مساعدتر   باشد، غده حاصل  بزرگتر خواهد  بود. روی غده سیب  زمینی  معمولا جوانه‌  هایی که تعداد   آن ها معرف میان  گره‌های تشکیل دهنده غده است  وجود داشته ، سطح آنرا پوشش چوب  پنبه‌ای می‌پوشاند.
سوخ‌ها : دسته  دیگری از ساقه‌های  زیرزمینی‌اند که غالبا  بسیار کوتاه ، متورم و حاوی مواد غذایی فراوان هستند. شکل سوخ‌ها غالبا کروی بوده ، بالا و پایین آنها فرورفتگی دارد (مانند سوخ زعفران). سوخ‌ها مانند سایر ساقه‌های زیرزمینی پوشیده از برگ های فلس مانند بوده ،  انواع مختلف دارند. مانند سوخ پیازها که مواد غذایی در  برگهای فلس مانند آنها ذخیره شده یا سوخ سیر که مواد غذایی در تنها پوشش جوانه‌های زیرزمینی آن اندوخته می‌گردد. جوانه‌های جانبی واقع در کنار فلسهای زیرزمینی سوخ می‌توانند در  شرایط  مناسب رشد  کرده ، ساقه ‌های  هوایی  را  بوجود آورند(در پیاز معمولی جوانه‌های جانبی کمتر رویش می‌یابند)
محورهای برگی :محور هوایی اکثر گیاهان تک لپه‌ای از نظر وضع و مسیر آوندها نوعی   ساقه  برگی به شمار می‌آید.  زیرا تمام دستجات آوند این نوع ساقه‌ها ، ناشی از کامبیوم خارج آوندی    است که در حاشیه بخش پوستی ساقه قرار دارد. آوندهای حاصل از کامبیوم مزبور پس از طی چند میان  گره  متوجه بخش داخلی  محور  ساقه شده  ، پس   با یک انحراف سریع گریز از مرکز ، از آن خارج و وارد برگ  می‌گردند به عبارت دیگر ساقه هوایی گیاهان تک لپه‌ای ناشی از اجتماع دستجات آوندی  برگها هستند.
محورهای ساقه‌ای :  در گیاهان دو لپه‌ای ، آوند هایی که از محور (ساقه) وارد برگ می‌شوند خود  انشعاباتی از دستجات آوندی  ساقه‌اند. در برش عرضی ساقه دو لپه‌ایها بطور کلی دو بخش پوست و   استوانه آوندی که در آن  دستجات  آوندی  روی  یک  حلقه قرار دارند  دیده  می‌شود   و در مقایسه با مقطع ساقه گیاهان  تک لپه‌ای که در آن آوندهای بی شماری روی حلقه‌های متعدد هم مرکز قرار دارند متفاوت است. بنابراین با یک نظر ساده می‌توان هر حلقه آوندی را در ساقه   تک لپه‌ایها به یک برگ ارتباط داد.

در عده‌ای از گیاهان تک لپه‌ای حتی محور برگی نیز به صورت اشاره شده وجود ندارد و   آنچه به  ظاهر ساقه  هوایی   به نظر می‌آید  نیام  پیوسته برگهاست که لفاف مانند روی هم قرار دارند و مانند ساقه موز در مقایسه برش عرضی ساقه   دو لپه‌ایها و محور هوایی تک لپه‌ایها گاهی حالات حد واسط نیز دیده   می‌شود  مانند ساقه اختری از تک  لپه‌ایها که  در مقطع عرضی  ساختاری  شبیه برخی از دو لپه‌ایها مانند شقایق دارند.
مورفولوژی برگ:
برگ زایده‌ای است که روی ساقه ظاهر می گردد و منشا آن نیز از ساقه است. مریستم   ساقه و برگ هر دو  ناشی  از مریستم راس رویشی و حلقه نهادی آن است.

ويژگي گياهان تك لپه :

1) ريشه افشان دارند

2) برگ دراز و باريك و رگ برگ موازي دارند.

 
3) برگ ها توسط غلاف به ساقه اتصال دارد.

 
4) دانه يك قسمتي است.

 
5) اجزي گل مضربي از 3 است.

 
6) آوندهاي چوبي و آبكش در برش ساقه نظم خاصي ندارند.

ويژگي هاي گياهان دو لپه:

1) ريشه راست دارند.

2) برگها اغلب پهن و رگ برگ ها منشعب است.  

3) هر برگ توسط دم برگ به ساقه اتصال دارد.

4) دانه دو قسمتي است.

5) اجزاي گل مضربي از 2 يا 5 است.

6) آوندهاي چوبي و آبكش در برش عرضي ساقه روي دايره محيطيه قرار دارند.

در بسياري از گياهان خشكي وجود كوتيكول بر روي اپيدرم ، آنها را نسبت به آب و گازها غير قابل نفوذ كرده است كه ارتباط آنها تنها از طريق روزنه ها صورت مي گيرد.
گیاهان در اندام های هوایی خود یعنی برگ ها و ساقه منافذی را جهت عبور جریان هوا دارند. این منافذ در برگ ها (و ساقه های جوان) به صورت روزنه و در  ساقه با ساختار دیگری به نام عدسک شناخته میشوند. این منافذ محل هایی هستند که در واقع باعث خروج بخار آب و ورود CO₂ می شوند. دیواره سلول های گیاهی از سلولز، سایر پلی ساکارید ها و پروتئین ساخته شده است که همانند حصیری عمل می کند. با برخورد نور به سلول ها آب از سطح آنها بخار می شود و به فضای میان سلول ها می رود که در بالا یا پایین این فضاها (بیشتر پایین) روزنه ها قرار دارند و محل تبادل این گازها خواهند بود. 

هر روزنه از دو سلول نگهبان روزنه (Guard cell ) تشكيل شده است كه معمولا توسط سلول هاي همراه ( Annex) احاطه شده اند. این سلولها از سلولهاي اپيدرمي منشاء گرفته و از آنها كوچكتر است . داراي سيتوپلاسم فراوان ، هسته درشت ، واجد نشاسته و كلروفيل فراوان ، لوبيايي شكل و داراي يك روزنه يا منفذ ( Ostiole ) ميباشد. در واقع سلولهاي روزنه از نظر فيزيولوژي بسيار فعال ميباشند . زير روزنه فضاي خالي وجود دارد كه توسط بافت پارانشيمي احاطه ميگردد كه به آن اتاق زير روزنه ( Substomatal chamber ) ميگويند . در شرايط محيطي مرطوب سلولهاي روزنه در اثر جذب رطوبت متورم شده ( تورژسانس ) و منفذ آن باز ميشود . در شرايط محيطي خشك سلولهاي روزنه آب خود را از دست داده و پلاسموليز ميشود كه نهايتاً منجر به بسته شدن منفذ ميگردد. دليل باز و بسته شدن معكوس سلولهاي روزنه عدم يكنواختي ضخامت ديواره سلولي ميباشد . ضخامت در ديواره هاي داخلي سلولهاي روزنه بيشتر از ديواره هاي خارجي آن ميباشد . در برخي از گونه هاي گياهي روزنه نسبت به سطح اپيدرم بيرون زدگي دارد مانند سرخس آنميا و برخي ديگر در بشره فرو رفته ميباشند همانند گونه صبرزرد و در اغلب گونه ها هم سطح با اپيدرم گياه ميباشد

- سلولهاي همراه ( Annex )

سلولهاي همراه از سلولهاي اپيدرمي كوچكترند و سلولهاي روزنه را احاطه ميكنند . برحسب نوع استقرار آنها در اطراف سلولهاي محافظ چند تقسيم بندي ارائه ميگردد که مرسومترین آنها عبارتند از: 
 
  پاراستيك (Paracytic)

 دياستيك (Diacytic)

 آنمـوستيك (Anomocytic)

  ۱- اگر سلولهاي همراه در امتداد محور طولي سلولهاي محافظ قرار بگيرند نوع روزنه ، پاراستيكParacytic ميباشد كه در گونه هاي روناس ، ماگنوليا ، پيچك ، برگ بيدي ، گل حساس ، تيره پروانه آسا ( لوبيا ، اقاقيا ) و . . . مشاهده ميشود .

۲-  اگر سلولهاي همراه عمود بر محور طولي سلولهاي محافظ قرار بگيرند نوع روزنه ، دياستيك (Diacytic) ميباشد كه در گونه هاي ميخك ، تيره آكانتاسه ، قرنفل و . . . مشاهده ميشود.

۳-  اگر سلولهاي همراه اطراف سلولهاي محافظ يك شكل و يكسان بوده كه ميتوان گفت فاقد سلول همـراه هستند ، نوع روزنه ، آنمـوستيك (Anomocytic) ميباشد كه در گونه هاي آلاله ، شمعداني ، پنيرك ، گل ميمون ، خشخاش ، كدو ، ختمي ، گز و . . . مشاهده ميشود.

بافت ترشحی یکی از بافتهای اختصاصی گیاهان است. سلولهای این بافت موادی را می‌سازند که ممکن است در سلول سازنده باقی بماند و یا به خارج از آن ترشح شود. در مواردی این ترشحات فراورده‌های زاید گیاهی هستند، ولی بعضی از این فرآورده‌ها برای گیاه نقش حیاتی داشته و به شکلهای مختلف دیده می‌شوند. ساختارهای ترشحی از نظر ساخت و محل استقرار در گیاه بسیار متفاوتند. بعضی از این ساختارها در درون گیاه و برخی در بیرون آن قرار دارند. برخی به صورت کرکهای غده‌ای و عده‌ای به صورت مجاری یا حفره‌های درون یاخته‌ای هستند.

انواع ساختارهای ترشحی

بر اساس اینکه مواد مترشحه ساختارهای ترشحی در درون گیاه باقی بمانند یا به خارج از آن ترشح شوند، به دو گروه تقسیم می‌شوند.

ساختارهای ترشحی درونی

مواد مترشحه این ساختارها همواره درون گیاه باقی می‌مانند. به همین مناسبت آنها را ساختارهای ترشحی درونی می‌گویند.

 

• یاخته‌های ترشحی: از ویژگیهای مهم یاخته‌های ترشحی فعال می‌توان وجود پروتوپلاست متراکم و سرشار از مواد پروتئینی ، هسته درشت ، واکوئل بسیار بزرگ ، ضخامت دیواره و حجم زیاد آنها را نام برد. یاخته‌های مذکور به علت این ویژگیها از یاخته‌های پارانشیم زمینه‌ای کاملا قابل تشخیص‌اند. برای مشاهده این نمونه میتوان برشهای عرضی از برگ گیاه فیکوس تهیه و پس از رنگزدایی زیر میکروسکوپ مشاهده نمود.
  
• حفره‌های ترشحی: حفره‌ها یا کیسه‌های ترشحی فضاهای مخصوص در داخل بافتهای گیاهی بویژه پارانشیم هستند که فرآورده‌های ترشحی یاخته‌های اطراف آنها به درون فضای بین یاخته‌ای می‌ریزند. این فضاها ابتدا کوچک و مدورند، سپس بر اثر افزایش مواد درونی ، به حفره وسیع و کیسه‌مانندی تبدیل می‌شوند.برای مشاهده این نمونه میبایست از پوست پرتقال برش مماسی بگیریم. بدین صورت که ابتدا یک لایه از روی پوست پرتقال بر می داریم ، تا سطح را برای نمونه گیری آماده کنیم. اکنون بوسیله تیغ برش هایی نازک ایجاد می کنیم و این برش ها را با کارمن رنگ آمیزی می کنیم .

• مجاری ترشحی: اگر یاخته‌های ترشحی در اطراف فضای باریک مجرامانند قرار گیرند و فرآورده‌های ترشحی خود را در آن بریزند، چنین ساختارهایی را مجاری ترشحی گویند. نقش مجرای ترشحی ، هدایت شیره‌های گیاهی است. این مجاری حاوی موادی مانند رزین‌ها ، اسانس‌ها و صمغ‌ها هستند.

• لاتیسیفرها(لوله های ترشحی): لاتیسیفرها از یاخته‌های ترشحی منفرد بسیار دراز و یا از بهم پیوستن عده‌ای از یاخته‌های ترشحی بوجود می‌آیند. فراورده‌های ترشحی این یاخته‌ها که شیرابه نامیده می‌شود، بر خلاف یاخته‌های مجاری ترشحی در حفره‌های درونی یاخته باقی می‌ماند، لذا در این سیستم ترشحی مجرای مستقلی وجود ندارد.

در حقیقت یاخته‌ها علاوه بر ترشح ، لوله هدایت کننده مواد مترشحه نیز هستند. تفاوت لوله ترشحی و مجاری ترشحی در این است که در لوله‌های ترشحی هر یاخته دراز خود لوله ترشحی به شمار می‌آید، در حالی که در مجاری ترشحی تعدادی یاخته‌های ترشحی کروی و کوچک در کنار هم طوری قرار می‌گیرند که در بین آنها مجرایی برای دریافت مواد ترشحی بوجود می‌آید.

ساختارهای ترشحی بیرونی 

• ساختارهای ترشحی بیرونی آنهایی هستند که مواد ترشحی خود را به بیرون گیاه می‌ریزند. مهمترین این ساختارها عبارتند از : کرکهای ترشحی و غده‌های ترشحی. کرکهای ترشحی از بشره یا بخشهای زیر بشره‌ای بوجود می‌آیند. ضمائم اپيدرمي تك سلولي و يا چند سلولي‌اند كه حاصل افزايش حجم و طويل شدن سلولهاي اپيدرمي يا تقسيمات سلولي مي‌باشند . جزء بافت محافظ گياه محسوب شده و برحسب شكل و اندازه و تعداد سلولها در گياهان مختلف متفاوتند در سطح برگ ، ميوه ، ساقه ، تخمدان و پرچمها يافت مي‌شوند . كركها برحسب نوع عملكرد شامل كركهاي محافظ و يا پوششي مي‌باشند كه از تعرق سريع گياه جلوگيري به عمل آورده و نيز جلوي تشعشعات مضر آفتاب را ميگيرد .

• ديگري كركهاي ترشحي كه نوك كرك متورم گرديده و معمولاً حاوي اسيدفرميك يا اسيد سيتريك ، اسانسها و روغنهاي فرار مي‌باشد كه كركهاي غده‌اي نيز ناميده ميشوند و يك سلولي تا چند سلولي مي‌توانند باشند .

انواع ترشحات گیاهی

تاننها

تاننها به گروهی از هیدراتهای کربن تعلق دارند. مزه آنها تلخ است و معمولا در برگها و میوه‌های نرسیده وجود دارند. مزه تلخ چای مربوط به تانن موجود در برگهای این گیاه است. از تاننها استفاده‌های فراوانی می‌شود. از ترکیب تاننها با نمکهای آهن ، جوهر نوشتن می‌سازند. در صنعت چرم سازی به پوست جانداران تانن می‌زنند تا از فساد آن جلوگیری به عمل آید.

اسانس‌ها

اسانس‌ها مواد معطری هستند که در بعضی از بافتهای ترشحی ساخته می‌شوند. اسانسها ترکیبهای متفاوتی دارند. اسانس تربانتین در کاج از جنس هیدرات کربن ، اسانس گل سرخ و نعنا از جنس الکل ، اسانس گل میخک از گروه فنل است. اسانسها را با عمل تقطیر یا با روشهای دیگر از اندامهای گیاه استخراج و برای تهیه گلاب انواع عطرها و معطر ساختن فراورده‌های بهداشتی و دارویی مورد استفاده قرار می‌دهند.

رزین‌ها

رزین‌ها به مقدار فراوان در مجاری ترشحی گیاهان تیره کاج وجود دارد. رزین زرد رنگ است و در آب غیر محلول است، اما در الکل و تربانتین حل می‌شود. اضافه کردن رزین به چوب موجب استحکام آن می‌شود. رزین با مقداری تربانتین همراه است که ضمن عمل تقطیر آن را جدا می‌کنند.

صمغ‌ها

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: