بر اساس واکنش های آگلوتیناسیون چهار فنوتیپ مشخص گروه خونی در انسان وجود دارد که فقط دو آنتی ژن در ظاهر شدن این چهار گروه دخالت دارند. این چهار فنوتیپ اصلی A، B، AB و O هستند که توسط الل های A، B و O ایجاد می شود. گروه های خونی ABO از طریق قوانین مندلی به ارث می رسند. جدول زیر افراد گروه های خونی مختلف را نشان می دهد.


جدول گروه های خونی

آنتی بای های سرم

آنتی ژن های سرم

ژنوتیپ

فنوتیپ

Anti B

A

AA

A

Anti B

A

AO

A

Anti A

B

BB

B

Anti A

B

BO

B

-

AB

AB

AB

Anti A,B

-

OO

O

 

افراد دارای گروه خونی A دارای آنتی ژن A در روی سلول هایشان و آنتی بادی B در سرمشان هستند. افراد دارای گروه خونی B دارای آنتی ژن B در روی سلول هایشان و آنتی بادی A در سرمشان هستند. افراد دارای گروه خونی AB دارای آنتی ژن های A و B در روی سلول هایشان ولی آنتی بادی در سرمشان ندارند و افراد دارای گروه خونی O بدون آنتی ژن در روی سلول هایشان و آنتی بادی های A و B در سرمشان هستند.

ماهیت ایمنولوژیک گروه های خونی ABO در اصل کربوهیدرات است. به نظر می رسد که در تشکیل گروه های خونی یک پیش ماده اولیه که از گلیکو پروتئین باشد تحت اثر آنزیمی که از طریق ژن H ساخته می شود ماده H را تولید می کند. ماده H تحت تاثیر ژن های A یا B به آنتی ژن های A یا B تبدیل می شوند و در عدم حضور این ژن ها ماده H تغییر نمی کند و به همان صورت باقی می ماند.

 

تمام افرادی که دارای ژن H هستند یا به صورت HH یا Hh می باشند ولی افرادی که به صورت hh هستن قادر به سنتز H نمی باشند و گلبول های قرمزشان توسط آنتی بادی های A و B و H آگلوتینه نمی شود ولی سرمشان دارای آنتی بادی A و B و H است این تیپ را بمبمئی می گویند.

 

ساختمان شیمیایی آنتی ژن های A و B و H

 

در گلبول های قرمز موادی وجود دارد که مخصوص آنتی ژن های A و B هستند به طور کلی به استروما (غشاء گلبول) چسبیده اند مواد اختصاصی گروه های خونی به وسیله اتانول از گلبول ها جدا می شوند. مطالعات شیمیایی نشان می دهد که مواد گرو های خونی A و B و O در بدن به دو شکل وجود دارند.

1 محلول در حلال های آلی که از جنس گلیکواسفنگولیپید هستند.

2. محول در آب و از جنس موکوپلی ساکارید هستند.

موادی محلول در آب به مقدار زیادی در بزاق و ترشحات دیگر بدن از جمله اشک ، ادرار و ترشحات معده در تعدادی از افراد یافت می شود. در بین سفید پوستان 75% سکرتور(Scretor) هستند و فرم محلول در آب آنتی ژن ها را در ترشحات بدنشان دارند در حالی که 25% بقیه غیر ترشح کننده هستندو این مواد را در ترشحات بدنشان نداند یا مقدار آن ناچیز است.

مطالعات فامیلی نشان داده است که سیستم Secretor در افراد وراثتی بوده و بستگی به یک جفت الل دارد (Se و Se) به طوری که آلل Se حالت قالب را نشان می دهد و طبق قوانین مندلی به ارث می رسد و از این رو افراد ترشح کننده ممکن است دارای ژنوتیپ های Se/ Seیا هتروزیگوت Se/ seباشند ولی افراد غیر ترشح کننده همیشه ژنوتیپ هموزیگوت مغلوب se/ se را دارند. در مطالعات مشخص شده است که این ژنوتیپ ها از ژنوتیپ های گروه های خونی مستقل هستند.

فاکتور Secretor و توزیع آن از دارای اهمیت است به طوری که وفور آن در انگلستان 76% و و در آمریکا 85% و گاهی در بومی های آمریکا به 100% می رسد. با آزمایش بزاق به راحتی می توان به غیر ترشح کننده بودن یک فرد پی برد.

Schift نشان داد که بزاق افراد ترشح کننده تمام گروه های خونی مانع آگلوتیناسیون گلبول های قرمز گروه O توسط آنتی O که به نام آنتی H نیز نامیده می گردد، می شود. از آنتی H برای مشخص کردن ترشح کننده بودن تمام گروه های خونی استفاده می شود.

 

اساس تعیین ترشح کننده یا غیر ترشح کننده

این آزمایش بر اساس تعیین توانایی بزاق برای مهار کردن واکنش های آگلوتیناسیون گروه های خونی به خصوص می باشد.

مثلاً بزاق ترشح کننده گروه خونی A مانع آگلوتیناسیون گلبول های قرمز A توسط آنتی ژن A می شود ولی بزاق گروه خونی A مانع آگلوتیناسیون گلبول های قرمز B توسط آنتی ژن B نمی شود و در مورد بقیه موارد طبق جدول زیر اتفاق می افتد.

تست مهار کننده برای تعیین گروههای خونی ABO در بزاق

 

بزاق +آنتیH+گلبول گروه O

بزاق +آنتیB + گلبول گروه B

بزاق+آنتیA+ گلبول گروه A

بزاق فرد

-

+

+

Secretor(O)

-

+

-

Secretor(A)

-

-

+

Secretor(B)

-

-

-

Secretor(AB)

+

+

+

nonSecretor

همان گونه که در جدول دیده می شود از گلبول های گروه های خونی O در تمام موارد می توان استفاده نمود.

روش آزمایش:

1- در یک لوله تمیز مقداری بزاق را جمع آوری می کنیم.

2- بزاق را ده دقیقه در آب جوش حرارت می دهیم.

3- بزاق را سانتی فیوژ کرده و از قسمت محلول رویی استفاده می کنیم.

4- محلول را 1 به 6 آنتی lectin H تهیه می کنیم برای این کار یک قطره از لکتین را را با 5 قطره سالین مخلوط می کنیم.

5- در یک لوله آزمایش دیگر یک قطره لکتین رقیق شده و یک قطره از بزاق می ریزیم سپس آنها را مخلوط کرده و در درجه حرارت اتاق به مدت 5-10 دقیقه قرار می دهیم.

6- یک سوسپانسیون 2% از خون یک بار شسته شده گروه O در سالین تهیه می کنیم.

7- یک قطره از سوسپانسیون به مخلوط لکتین اضلفه می کنیم و به مدت 5 دقیقه در حرارت اتاق قرار می دهیم.

8- یک دقیقه در دور 1000 سانتریفیوژ می کنیم.

9- بعد از خارج کردن محلول رویی ایجاد آگلوتیناسیون را می توان مشاهده کرد.